Ga nu allemaal eens stilzitten
Meditatie brengt leerlingen tot rust en zorgt voor betere leerprestaties.
Als Susanne de Goeij ‘s ochtends de klas van groep zeven binnenkomt, maakt de drukte van heen en weer rennende kinderen plaats voor nieuwsgierigheid. De Goeij, mind & body-coach, schudt met een doorschijnende kaatsbal met schuimbelletjes en vraagt: ‘Wat is meditatie ook alweer?’
‘Die schuimbelletjes zijn als onze gedachten’, antwoordt Anouk.Dan houdt De Goeij de bal stil in haar handpalm en zakken de schuimbelletjes naar de bodem. De bal wordt doorschijnend en helder. ‘Net als met ons hoofd’, vertelt De Goeij. ‘Als we mediteren, komen onze gedachten tot rust.’‘En dan kan je beter leren!’, roept Koen vanuit de groep.Dan moeten de leerlingen van het Universum in Amsterdam – een basisschool voor kinderen met gedrags- en leerproblemen – zich vier keer dertig seconden focussen op een verzameling kleurstenen. Ogen sluiten, diep inademen, het beeld vasthouden en weer uitademen. Het is muisstil geworden in de klas. Met klankschalen brengt De Goeij de kinderen steeds meer in contact met hun ademhaling. Ze leert de kinderen hun aandacht te verleggen van de buitenwereld naar binnen. ‘Waar voel je geluk in je lichaam? Wat voel je als je boos bent? Hoe ziet de wereld eruit als er méér rust in je hoofd is?’Twee maal per week komt De Goeij langs. Twee maanden lang krijgen leerlingen van 9 tot 12 jaar mindfulnessoefeningen van haar. ‘Door beter te leren omgaan met pijn, emoties, verdriet en geluk ontwikkelen kinderen zelfbewustzijn’, legt De Goeij uit. ‘Zo leren ze zichzelf beter te begrijpen en de wereld om zich heen.’
Meditatie vindt geleidelijk aan haar weg naar steeds meer scholen in Nederland, zowel in het basis- als voortgezet onderwijs. De positieve effecten lopen uiteen van meer aandacht tijdens de les tot minder ruzies. Vorig jaar deden tweehonderd ¬leerlingen op drie scholen in Amsterdam mee aan een studie naar de effecten van mindfulness, ofwel aandachttraining. ‘Uit het onderzoek kwam voort dat kinderen minder piekeren, minder angstig zijn, beter met hun emoties kunnen omgaan en die kunnen delen met anderen’, concludeert Eva de Weijer-Bergsma, psycholoog bij UvA-Virenze, een academisch centrum waar kinderen en ouders met psychische problemen worden behandeld. Ouders van deelnemers gaven aan dat er thuis minder conflicten met hun kinderen waren. Het onderzoek toonde aan dat meditatie goed uitpakt voor kinderen die weinig grenzen kennen.Langzaamaan groeit het bewustzijn iets te willen doen aan de druk van het presteren waar een kind al vroeg mee te maken krijgt’, vertelt George Langenberg, oud-leraar en mede-oprichter van Mindfulkids, dat aandachttrainingen op basisscholen verzorgt. ‘Mede door games, computers en allerlei clubs waar ze op zitten, zijn kinderen naar buiten gericht en kennen ze weinig stille momenten.’ Hij hoopt dat kinderen te midden van een drukke samenleving ‘een veilig en stil plekje in henzelf’ leren kennen. Dat moet lukken, legt hij uit, want kinderen zijn van nature nieuwsgierig. ‘Ze zijn bereid te leren. Het idee dat stil zijn saai is, wordt doorbroken doordat we hen leren dat in de stilte verwondering leeft.’
Ook op middelbare scholen hebben leerlingen baat bij meditatie. In Nieuwenhoorn, even ten zuiden van Rotterdam, staat Winford Westvoorne, een particuliere school met nog enkele andere vestigingen in de Randstad. Hier wordt transcendente meditatie als keuzevak aangeboden. Tara Trachsler en David Slob van havo 4 mediteren dagelijks. Als David zich op het kantoor van de schooldirecteur in een stoel laat vallen, zegt hij: ‘Door meditatie leer ik eenvoudigweg beter. Ik kan me beter concentreren en de leerstof sneller onthouden.’Ook voor Tara gaat het leren een stuk gemakkelijker sinds ze mediteert. ‘Ik zie het als een rustpunt op de dag’, vertelt ze. ‘Even niks, om daarna weer verder te kunnen met meer helderheid en meer ruimte in mijn hoofd. Daardoor haal ik betere punten.’ Hun groep bestaat uit leerlingen die tweemaal per dag een kwartier samen mediteren. Dit houdt in dat ze hun mantra herhalen, in stilte, met de ogen dicht en de aandacht gericht op ‘een ademhaling vanuit de navel’.
Jos van Peperstraten, directeur van Winford Westvoorne, was in het begin terughoudend over meditatie. ‘Ik moest eerst de effecten ervan zien. Nu zie ik wat het met kinderen op onze school doet en dat zijn goede dingen.’ Hij staat zelf ook voor de klas en heeft leerlingen zien veranderen. ‘Meer ontspannen, beter leren en meer zelfvertrouwen zijn kenmerkend’, somt hij op. Van Peperstraten vertelt over een gedreven jongen met wat agressieve neigingen, die sinds de meditaties meer ontspannen oogt en minder conflicten aangaat. Een jongen met een lichte vorm van autisme is meer open geworden naar anderen toe. Vooral kinderen die het op school niet gemakkelijk hebben, gaan vooruit bij een dagelijkse ‘stiltepauze’.
Van Peperstraten voorkomt het woord ‘meditatie’ angstvallig, vanwege de ‘zweem van Oosters exotisme’. Liever praat hij over het ‘stiltekwartiertje’ of de ‘stiltepauze’. Ook George Langenberg wil liever niet dat mindfulness ‘meditatie’ wordt genoemd; het woord zorgt nog steeds voor ‘spirituele commotie’, ervaart hij. ‘Het moet voor iedereen acceptabel zijn, zowel voor een streng protestant als voor een moslim.’Hoe het ook wordt genoemd, scholen kennen nu vaker een moment van stilte en bezinning. ‘Het zou mooi zijn als aandachttraining kan worden geïntegreerd in de dagelijkse routine op de basisschool, als deel van het lespakket’, vindt Eva van de Weijer-Bergsma. Hiervoor verzorgt Langenberg al opleidingen aan leerkrachten.In groep zeven van het Universum sluit Susanne de Goeij het einde van de training af met het geluid van de gong, die langzaam verdwijnt in de ruimte. Juf Yvonne lacht als ze de kinderen slaperig voor zich uit ziet kijken. De bal kaatst heen en weer tot hij bij het schoolbord blijft liggen. Als de juf vraagt wat ze van de training vinden, golft er enthousiasme door de klas. Stil zijn is echt niet saai!
Katrien van den Berghe voor Ode Magazine| 140 oktober 2011
Praat mee op twitter! Gebruik #meditatieopschool in je tweet.